Dernek; gerçek veya tüzel en az yedi kiÅŸinin kazanç paylaÅŸma dışında, belirli ve ortak bir amacı gerçekleÅŸtirmek üzere, bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleÅŸtirmek gayesiyle oluÅŸturdukları, tüzel kiÅŸiliÄŸe sahip kiÅŸi topluluÄŸu olmakla birlikte, ahlaka ve kanuna aykırı bir amaçla dernek kurulması yasaklanmıştır. Bu anlamda sayısal olarak en az yedi kiÅŸinin bir araya gelmesi gereken bu kurumda, kiÅŸilerin fiil ehliyetine sahip olmaları gerekmektedir. Dernekler, kuruluÅŸ bildirimini, dernek tüzüÄŸünü ve gerekli belgeleri yerleÅŸim yerinin bulunduÄŸu yerin en büyük mülki amirine verdikleri anda tüzel kiÅŸilik kazanırlar.
Gerekli belgeler şu şekilde sıralanmaktadır:
- Kurucuların imzaladığı iki adet kuruluş bildirimi.
- Kurucular tarafından her sayfası imzalanmış üç adet dernek tüzüÄŸü.
- Kurucuların nüfus cüzdan fotokopileri.
- Dernek kurucuları arasında tüzel kiÅŸiliklerin bulunması halinde; bu tüzel kiÅŸilerin unvanı, yerleÅŸim yeri ve kuruluÅŸ belgesi ile tüzel kiÅŸiliklerin organları tarafından yetkilendirilen gerçek kiÅŸi de belirtilmek koÅŸuluyla bu konuda alınmış kararın fotokopisi.
- Kurucular arasında yabancı dernek veya dernek ve vakıf dışında kar amacı gütmeyen kuruluÅŸlar bulunması halinde, bu tüzel kiÅŸilerin dernek kurucusu olabileceÄŸini gösteren Ä°çiÅŸleri Bakanlığı tarafından verilen izin belgesi.
- Kurucular arasında yabancı vatandaÅŸlığa sahip kimseler varsa; bunların Türkiye’de yerleÅŸme hakkına sahip olduklarını gösterir belgelerin fotokopileri.
- Yazışma ve tebligatı almaya yetkili kişi veya kişilerin adı, soyadı, yerleşim yerlerini ve imzalarını belirten belge.
Dernekler için tüzük oluÅŸturma zorunluluÄŸu bulunmaktadır. Tüzükte açıkça derneÄŸin adı, amacı, gelir kaynakları, üyelik koÅŸulları, organları, örgütleri ve geçici yönetim kurulu, genel kurulun toplanma ÅŸekli ve zamanı gibi Dernekler Kanunu madde 4’te belirtilen diÄŸer unsurların gösterilmesi gerekmektedir. Pek tabi tüzüÄŸün kanuna ve ahlaka aykırı olmaması ve oluÅŸturulurken ayrıntılı ele alınması önem taşır. Tüzükte yer almayan bir konuda kanun hükümleri uygulanmaktadır.
Derneklerin ortak amaçları tüzüklerinde belirtilmelidir. Bir derneÄŸin çalışma konusu ve biçimleri kendi tüzüÄŸünde yazılanlarla sınırlıdır. Dernekler; tüzüklerinde ne, nasıl yazılmışsa ona göre ancak faaliyette bulunabileceklerinden bir derneÄŸin, örneÄŸin yargılama faaliyetine taraf olarak katılımı için tüzüÄŸünde açıkça “dava açma” “hak ve menfaat koruma” gibi ibarelerin yer alması gerekmektedir. Aksi halde, derneÄŸin amaçları arasında üyelerinin haklarını korumak için yargı yollarına müracaat edebilmek gibi ifadelere yer verilmediÄŸinde, derneÄŸin dava açma ehliyeti bulunmayacağından hak kayıpları oluÅŸabilecektir.